In heel Europa zijn grote stukken landbouwgrond afhankelijk van traditionele fysieke hekken – kilometers draad, vaak onderbroken door elektrische schokken – om het vee binnen de perken te houden. Maar een nieuwe technologie staat op het punt een revolutie teweeg te brengen in het weidebeheer: virtuele afrasteringen. Dit systeem vervangt fysieke barrières door digitale en belooft grotere flexibiliteit en efficiëntie voor boeren, terwijl het vragen oproept over de impact ervan op het dierenwelzijn.
Het concept heeft de afgelopen jaren wereldwijd terrein gewonnen, onder leiding van de Noorse startup Nofence. Hun halsbanden met GPS fungeren als onzichtbare grenzen en begeleiden de dieren zachtjes om binnen de aangewezen weidegebieden te blijven.
Wanneer een koe of schaap zich te dicht bij de virtuele perimeter begeeft, zendt de halsband een eerste geluidssignaal uit. Als u dit negeert, volgt er een milde polsslag. Na verloop van tijd leert het vee deze signalen te associëren met veilig binnen de aangewezen weide blijven. Boeren kunnen deze digitale grenzen op afstand aanpassen via een smartphone-app, waardoor de tijd en arbeid die wordt besteed aan het repareren van fysieke hekken wordt geëlimineerd.
Deze hernieuwde flexibiliteit heeft verschillende voordelen. Het stelt boeren in staat marginale gronden te gebruiken – wetlands, rotsachtig terrein, dichte vegetatie – die voorheen ongeschikt waren voor traditionele afrasteringen. Hierdoor komt er meer begrazingsruimte vrij en wordt de druk op bouwland voor voedselgewassen geminimaliseerd.
“Virtuele afrasteringen maken het mogelijk om meer land te begrazen dan voorheen en ook gebieden te gebruiken die niet geschikt zijn voor de productie van gewassen voor menselijke consumptie”, legt Lotten Valund uit, een onderzoeker bij de RISE Research Institutes in Zweden die sinds 2019 virtuele afrasteringen bestudeert. “We kunnen dus andere soorten land gebruiken voor de productie van vlees.”
** Dierenwelzijn: een belangrijk aandachtspunt **
Maar de vraag blijft: is deze digitale aanpak werkelijk menselijk? Nofence beweert dat hun systeem het dierenwelzijn ten goede komt in vergelijking met traditionele elektrische afrasteringen door zachtere pulsen te gebruiken. Ze leggen de nadruk op een trainingsproces waarbij dieren in eerste instantie leren binnen een fysieke omheining met over elkaar heen gelegde virtuele grenzen.
Een door Valund uitgevoerd onderzoek uit 2022, hoewel beperkt van omvang vanwege de schaarste aan gegevens over de impact van traditionele elektrische afrastering, vond geen bewijs van verhoogde stresshormoonspiegels (cortisol) bij dieren die Nofence-halsbanden gebruikten in vergelijking met dieren die werden opgesloten door fysieke afrastering. De meeste interacties met de virtuele grenzen vinden alleen plaats via de audio-cue, waarbij na de initiële training spaarzaam gebruik wordt gemaakt van pulsen.
Toch pleit Valund voor voortgezet onderzoek en een voorzichtige implementatie. “Het is belangrijk om een duidelijke definitie te hebben van welke functie het virtuele hek moet hebben om hoge normen voor dierenwelzijn te garanderen”, benadrukt ze. “Het systeem moet dieren voldoende tijd geven om op signalen te reageren.” Ze voegt eraan toe: “Voor sommige boeren zal het heel goed werken en zij zullen er volledig gebruik van maken. Voor anderen kan het dienen als een aanvulling op hun bestaande systemen. De ene aanpak mag de andere niet uitsluiten.”
Een technologische evolutie
Terwijl Nofence meer dan 7.000 gebruikers heeft, voornamelijk in Noorwegen, terwijl er uitbreidingen naar de VS en Canada aan de gang zijn, wordt virtueel hekwerk in veel Europese landen geconfronteerd met hindernissen op regelgevingsgebied. De Zweedse Landbouwraad verbood het eerder vanwege welzijnsproblemen, maar heeft onlangs zijn standpunt teruggedraaid en de weg vrijgemaakt voor legalisatie volgend jaar. Denemarken zal kort daarna dit voorbeeld volgen en een precedent scheppen voor een mogelijke bredere adoptie over het hele continent.
Ondanks de veelbelovende voordelen waarschuwen onderzoekers als Valund dat het onwaarschijnlijk is dat virtuele schermen de traditionele methoden volledig zullen vervangen. Netwerkconnectiviteitsproblemen en batterijbeperkingen in afgelegen gebieden kunnen voor uitdagingen zorgen.
“Ik zie dit systeem niet als het enige alternatief voor begrazingsbeheer”, merkt ze op. De technologie lijkt klaar om een waardevol instrument te worden binnen een zich ontwikkelend landbouwlandschap, dat meer efficiëntie biedt en mogelijk de duurzaamheid van de veehouderijpraktijken vergroot, maar een zorgvuldige afweging van dierenwelzijn blijft van het grootste belang.
